استراتژی بهینه تحقق عدالت فضایی پراکنش جمعیت و خدمات شهری با استفاده از مدل ترکیبی (مطالعه موردی: شهر بناب)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید بهشتی تهران،

2 دانشگاه مراغه

چکیده

عدم دسترسی عادلانه به خدمات شهری و توزیع نامتوازن آنها، از مسائل عمده­ای است که در فضاهای شهری کشور موجود است و این مساله، کیفیت زندگی ساکنین شهری را تحت تاثیر قرار داده است. هدف نوشتار حاضر، ارزیابی عدالت فضایی پراکنش جمعیت و خدمات شهری در نواحی پنچ گانه شهر بناب از توابع استان آذربایجان شرقی می­باشد. روش تحقیق مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی بوده و جامعه آماری شامل نواحی پنج گانه شهر بناب بر اساس طرح جامع پیشنهادی شهر است که از طریق چهارده شاخصِ خدمات شهری مورد ارزیابی قرار گرفته است. گردآوری داده­ها به شیوه کتابخانه­ای و میدانی بوده و در تحلیل داده­ها از مدل­های TOPSIS، VIKOR، WASPAS و روش ترکیبی (ادغام)، برای بررسی چگونگی توزیع خدمات شهری در سطح نواحی شهر بناب بهره­گیری شده است. همچنین با استفاده از مدل برنامه­ریزی استراتژیک SOWT، عوامل درونی (نقاط قوت و ضعف)، و عوامل بیرونی (فرصت و تهدید) از طریق مطالعه اسناد و مدارک موجود و استفاده از نظرات سه گروه (خبرگان، نخبگان و اجتماع محلی) در قالب پرسشنامه جمع­آوری و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد که تعادل فضایی بین پراکنش جمعیت و خدمات شهری در سطح نواحی بناب وجود ندارد. حدود       20 درصد از کل جمعیت در شرایط متعادل، 20 درصد نسبتاً متعادل و تقریباً 60 درصد بقیه در شرایط نامتعادل بهره مندی از خدمات شهری به سر می­برند و با توجه به نتایج ماتریس های IFA و EFA، امتیاز عوامل درونی برابر با 607/2 و عوامل بیرونی 746/2 است که نشان می­دهد برای دستیابی به تعادل فضایی، لازم است از راهبرد تهاجمی (SO) استفاده­ نمود. به بیان دیگر، بهره مندی حداکثر از قوت­های موجود و مقابله با تهدیدهای پیشرو مناسب­ترین استراتژی برای شهربناب محسوب می­گردد. همچنین نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن نیز نشان می­دهد که بین پراکندگی جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهری، هیچ گونه رابطه معناداری وجود ندارد. بنابراین توسعه خدمات شهری در سطح نواحی، و توزیع متعادل این خدمات در بین نواحی شهر بناب ضروری به نظر می­رسد. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Optimized Strategy of Spatial Justice based on Population Density and Urban Services using Synthetic Model (A case Study of Bonab city)

نویسندگان [English]

  • Hassan Esmaeilzadeh 1
  • zahra Afzali 2
چکیده [English]

 Lake of availability for urban services in justice manner and their unbalanced distribution are main problems of Iranian cities, and these problems affect for life quality of urban dwellers. Aim of this research is evaluating spatial justice of population and urban services in fifth regions of Bonab from East Azerbaijan of Iran. Research method is descriptive- analytical method and case study is fifth regions of Bonab according to comprehensive plan of the city. These regions have been evaluated about 14 indicators of urban services. Data gathering are library-survey method, and TOPSIS, VIKOR, WASPAS, and Synthetic models have been used in analyzing information for studying condition of urban services distribution in regions of Bonab. So interior and exterior factors of Bonab have been studied using SWOT model by reading some documents and getting viewpoints of 3 groups (includes of experts, elites, and citizens) using a questionnaire. Findings show that there isn't any spatial justice between population and urban services distribution among regions of Bonab. Nearly 20 percent of population are in balanced situation, 20 percent population are in semi-balanced situation, and 60 percent of population are in unbalanced situation. Results of SWOT model (interior factors by 2/607 coefficient and exterior factors by 2/746 coefficient) show that it is necessary to use contest strategy for getting spatial justice. Namely, using strengths points and contrasting of treats points are optimum strategy for city of Bonab. Results of Spearman correlation coefficient show that there isn't any relationship between population and urban services dispersal among regions. Thus it is necessary of increasing urban services and justice distribution of services among regions of Bonab.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • spatial justice
  • TOPSIS
  • VIKOR
  • WASPAS
  • Bonab