چارچوب بکارگیری فن SWOT در برنامه‌ریزی فضایی مبتنی بر تفکر راهبردی

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تربیت مدرس تهران

2 دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

به‌کارگیری کارامد فنون و روش‌های برنامه‌ریزی در رهیافت‌های مبتنی بر تفکر راهبردی نیازمند درک درست پایه‌های نظری پشتیبان این فنون و روش‌ها است. فن SWOT پس از توسعه نخستین آن در مدیریت کسب ‌وکار در برنامه‌ریزی فضایی نیز کاربرد گسترده‌ای یافته است و در فعالیت‌های برنامه‌ریزی فضایی در کشور ایران نیز بکار گرفته می‌شود، در حالی که چارچوب بکارگیری آن، چنانکه که پاسخگو به چارچوب نظری پشتیبان آن (یعنی تفکر راهبردی) و زمینه بکارگیری آن (یعنی برنامه‌ریزی فضایی و متفاوت از مدیریت کسب‌وکار)، باشد تدقیق نشده است هدف اصلی این تحقیق تبیین ماهیت و چگونگی استفاده از فن SWOT (در برنامه‌ریزی فضایی) در چارچوب تفکر راهبردی و رهیافت اختیار راهبردی است. این مقاله روش کاری دوگانه را اختیار می‌کند که نخست در بعد توصیفی- تحلیلی، به ارتباط فن SWOT با ویژگی‌های برنامه‌ریزی فضایی مبتنی بر تفکر راهبردی می‌پردازد و دوم در بعد تحلیلی- تجویزی، چارچوب بکارگیری این فن را چنان‌که به ارتباط ردیابی شده پاسخ‌گو باشد پیشنهاد می‌کند. روش پژوهش مبتنی بر تحلیل محتوای پژوهش‌های برنامه‌ریزی فضایی و مدیریت است. این مقاله چارچوبی شامل سه مرحله اصلی برای بکارگیری فن SWOT در برنامه‌ریزی فضایی و رفع ابهام‌های ناشی از تفاوت‌های بکارگیری این فن در برنامه‌ریزی فضایی متفاوت با مدیریت کسب‌وکار در بخش خصوصی پیشنهاد می‌کند. در مرحله نخست سیستم برنامه‌ریزی فضایی و محیط آن شناسایی می‌شود تا امکان تعیین عوامل درونی (یعنی عناصر سیستم برنامه‌ریزی فضایی) و عوامل بیرونی (یعنی عناصر محیط سیستم برنامه‌ریزی فضایی) در مراحل بعدی این فرایند فراهم شود. در دومین مرحله که چارچوب سیستماتیک برای تحلیل راهبردی تدوین می‌شود، پیشنهادهای این مقاله برای پرسش‌های کلیدی تعیین‌کننده عوامل درونی و بیرونی معرفی می‌شوند. مرحله سوم پیشنهاد مجموعه گزینه‌های راهبردی امکان‌پذیر از طریق رویارویی عوامل درونی و بیرونی است، یعنی طراحی راهبردهای برنامه‌ریزی فضایی که با توجه به نقاط قوت و ضعف سیستم از یک‌سو، و قیود و عدم و قطعیت‌هایی که بر سیستم اثرگذار هستند، امکان‌پذیر و مقدور باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Framework for application of SWOT Technique in Spatial Planning Based on Strategic Thinking

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Haghjoo 1
  • somayeh Zandieh 2
  • Vahideh ebrahimnia 2
چکیده [English]

SWOT strategic analysis technique has had a vast use in spatial planning. However, there has not been enough consideration to the necessity of its adaptation with the complexities of spatial planning , including dealing with a network of decision makers organization in public sector - instead of just one organization in private sector - the complicated relationships among them and enormous stake-holders with different interests - versus limited stakeholders with one common objective in private sector. This article aims to redefine this technique and its uses in spatial planning through explaining its two theoretical and practical aspects.
Firstly, it would be explained the theoretical origins of SWOT technique in spatial planning. This would be aimed through introducing strategic thinking and strategic approach in planning, its characteristics and its contribution to spatial planning. In other words, the relationships between these characteristics with the abilities of SWOT would be illustrated.
Later, practically the complexity and difficulties of using this technique in spatial planning -versus corporate planning - would be discussed in order to design a framework to clarify these ambiguities and redefine a framework to apply practice this technique..
To sum up, this article would be examined the designed framework in Tehran activities and vocation planning. This objective would be done through a four steps process, as follows: (a) introducing the system boundaries and its environment; (b) identifying the controllable internal factors in system and the outputs in two categories named strengths and weaknesses; (c) identifying the external factors including opportunities and threats in the environment of uncontrollable uncertainties and constraints; and (d) preparing alternative strategies including synergic strategies, consistency strategies, contingency strategies and conservative strategies.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Strategic thinking
  • spatial planning
  • SWOT analytical technique
  • constraints
  • uncertainties
  • Tehran