تحلیل ناکارآمدی مدل مکان مرکزی در مقابل مدل شبکه ای در ساماندهی سیستم فضایی سکونتگاهی مناطق شهری چند مرکزی؛ نمونه موردی استان مازندران

نوع مقاله : مقالات مستقل پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

بررسی سیستم های شهری، به صورت سنتی بر مبنای بررسی جایگاه و روابط سلسله مراتبی شهرها صورت می پذیرد که منشأ همه این تحلیل ها در تئوری مکان مرکزی وجود دارد. محور این مقاله، بررسی این فرضیه است که تئوری مکان مرکزی (مبتنی بر روابط سلسله مراتبی) نمی تواند توزیع فضایی نظام سکونت گاهی استان مازندران را تبیین نماید. در راستای بررسی این فرضیه پس از بررسی قانون مرتبه اندازه، پدیده نخست شهری مورد بررسی قرار گرفته است که نشان می دهد علیرغم عدم وجود الگوی نخست شهری، نظم سلسله مراتبی مبتنی بر قانون مرتبه- اندازه نیز وجود ندارد.  با توجه به دو فرض اصلی در بررسی وجود روابط سلسله مراتبی، یعنی وجود روابط سلسله مراتبی یک جهته بین مکان های مرکزی موجود در طبقات مختلف سلسله مراتب، و دیگر این که اساساً روابط افقی بین شهرهای موجود در یک طبقه وجود ندارد بررسی های صورت پذیرفته در این ارتباط بر این مطلب صحه می گذارد که روابط اقتصادی و تعاملات سلسله مراتبی بعضاً از اندازه جمعیتی پیروی نمی کند و لزوما مکانهای مرکزی واقع در طبقات پایین‌تر، وابسته به طبقات بالاتر مکان‌های مرکزی برای تأمین کارکردهای شهری نمی‌باشند. بررسی روابط خدماتی بین شهرهای استان نیز مبین عدم وجود سلسله مراتب ، شکل گیری مرکز مسلط و روابط صرفا یک جهته در دریافت خدمات می باشد.  با توجه به واقعیت فضایی استان مازندران شهرهایی که دارای اندازه‌های جمعیتی نزدیک به یکدیگر می‌باشند  - شهرهای موجود در هر سطح -  عمدتاً دارای روابطی سلسله مراتبی با یکدیگر نمی‌باشند یعنی در واقع، الگوی مکان مرکزی و روابط سلسله مراتبی قوی بین آنها وجود ندارد و تئوری مکان مرکزی نمی‌تواند به صورت کاملی الگوهای توزیع فضایی موجود را در این استان تشریح نماید. در این مقاله از روش های بهر موقعیت مکانی، شاخص های مدل مرکزیت و تعداد خدمات، و نیز از روش تحلیل شبکه اجتماعی استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Inefficiency Analysis of Central Place Model versus Network Model in Organizing Spatial Settlement System in Polycentric Urban Regions: A Case Study on Mazandaran Province

نویسنده [English]

  • Farzin Mahmoudi
Assistant Professor of Urbanism, Faculty of Art and Architecture, University of Mazandaran, Babolsar, Iran
چکیده [English]

The focus of this paper is to examine the hypothesis that the central location theory (based on hierarchical relations) cannot explain the spatial distribution of the settlement system of Mazandaran Province.  To study this hypothesis, after reviewing the rank-size rule, the primate city phenomenon in the urban system of Mazandaran Province has been investigated showing that in the urban system of Mazandaran Province, despite the lack of a primate city phenomenon, there is no hierarchical order based on the rank-size rule. There are two basic assumptions of the existence of hierarchical relations, i.e., there is a one-way hierarchical relationship between the central places in the various classes of the hierarchy, and there is essentially no horizontal relationship between the existing cities in one class. The studies carried out confirm that the centralized places in lower classes are not necessarily dependent on higher levels of central places to provide urban functions. The study of service relations between the cities of the province also indicates the lack of hierarchy and the formation of a dominant center and purely directional relationships in receiving services. Cities that have close demographic sizes - cities in each level - do not have primarily hierarchical relations with each other.  In fact, there is no central location pattern- domination of a dominant city- and there is no strong hierarchical relationship between them. Hence, central location theory cannot fully describe the existing spatial distribution patterns in this province.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Network model
  • Central place model
  • Polycentric urban regions
  • Spatial system

مراجع

Azimi, Nasser,(2002) The study of urbanization and the foundations of the urban system, Nika Publishing, Tehran, (In Persian)
 
Batten,D.F.(1995). Network Cities: Creative Urban Agglomerations for the 21st Century, Urban Studies, 32, pp. 313-327.
 
Burgalassi, D. (2010), Defining and Measuring Polycentric Regions, The case of Tuscany, Univesity of Pisa, Department of Economics, Munich Personal RePEc Archive.
 
Burger,M and Meijers,E . (2012). Form Follows Function? Linking Morphological and Functional Polycentricity, Urban Studies, 49(5), 1127–1149.
 
Burger, M. (2011). Structure and Cooperation in Urban Networks, Thesis to obtain The degree of Doctor from the Erasmus University Rotterdam.
 
Camagni, R. (1993). From city hierarchy to city networks: reflections about an emerging aradigm, in: T.R. Lakshmanan and P. Nijkamp (Eds) Structure and change in the Space Economy: Festschrift in honour of Martin Beckmann, pp. 66-87.Berlin: Springer Verlag.
 
Camagni, R. and C. Salone (1993). Network Urban Structures in Northern Italy: Elements for a Theoretical Framework, Urban Studies, 30, pp. 1053-1064.
 
Capello, R. (2000). The City Network Paradigm: Measuring Urban Network Externalities, Urban Studies, 37, pp. 1925-1945.
 
Capineri, C. and D.J.F. Kamann (1998). Synergy in Networks: Concepts, in: K.Button, P. Nijkamp and H. Priemus (Eds) Transport Networks in Europe, pp. 35-56. Cheltenham/Northampton: Edward Elgar.
 
Coffey, W.J., L.S. Bourne, J.E. Randall, W.K.D. Davies and R. White (1998). Urban systems research: past, present, and future. A panel discussion. Canadian Journal of Regional Science, XXI, pp. 327-364.
 
Cowell, M. (2010). Polycentric Regions: Comparing Complementarity and Institutional Governance in the San Francisco Bay Area, the Randstad and Emilia-Romagna, Urban Study, 47(5) 945-965, May 2010.
 
King, L.J. (2020). Central Place Theory. Reprint. Edited by Grant Ian Thrall. WVU Research Repository.
Kloosterman.Robert C  and Sako Musterd. (2001) The Polycentric Urban Region: Towards a Research Agenda, Urban Studies, Vol. 38, No. 4, 623–633.
 
Lee, H. et al. (2009), "Selection of technology acquisition mode using the analytic network process", Mathematical and Computer Modeling, Vol. 49, pp. 1274-1282.
 
Lynch, Kevin.( 1997) .Theory of the Good Shape of the City, Bahraini Translation, University of Tehran Press, (In Persian)

Meijers, E. (2005). Polycentric Urban Regions and the Quest for Synergy: Is a Network of Cities More than the Sum of the Parts?, in: Urban Studies, 42 (4), pp.765-781. Copyright © Routledge, Taylor & Francis Group.
 
Meijers, E, (2007). Synergy in Polycentric Urban Regions: Complementarity, Organising Capacity and Critical Mass, Thesis Delft University of Technology, Delft, Netherland.
 
MEIJERS. E, HOOGERBRUGGE. M, CARDOSO. R, (2017), BEYOND POLYCENTRICITY: DOES STRONGER INTEGRATION BETWEEN CITIES IN POLYCENTRIC URBAN REGIONS IMPROVE PERFORMANCE?, Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie.
 
Nazan Kocak; Emeli Adell; ( 2014 ) Christer Ljungberg; Caroline Ljungberg Carlo Sessa Giovanna Giuffrè Francesca Pietroni (2014). Planning sustainable mobility in polycentric regions: testing a participatory approach in six regions of Europe. Transportation Research Procedia   327 – 346. Elsevier Pvt. Ltd.
 
Parr, J.B. (2004). The Polycentric Urban Region: A Closer Inspection, Regional Studies, 38, pp. 231-240.
 
Sarrafi, Mozaffar, (2000). Basics of Regional Development Planning, Office of Regional Planning and Management, Management and Planning Organization, (In Persian)
 
Sassen, S. (2002). Global Networks, Linked Cities. London: Routledge.
 
Scott, A.J. (1998). Regions and the world economy, the coming shape of global production, competition and political order. Oxford: Oxford University Press.
 
SWEENEY, P. (2016), Building the Northern Powerhouse.Lessons from the Rhine–Ruhr and Randstad.London: Centre for Cities.
 
Taylor, P.J. (2003). World City Network: a Global Urban Analysis. London: Routledge.
 
Van Houtum, H. ; Lagendijk A. (2001), Contextualising Regional Identity and Imagination in the Construction of Polycentric Urban Regions: The Cases of the Ruhr Area and the Basque Country, Urban Studies, Vol. 38, No. 4, 747-767.
 
Vasanen,A. (2013a), Evolving Polycentricities, The Development of Urban Spatial Structure in Finnish Urban Regions, Department of Geography, University of Turku, Turku, Finland.
 
Wardhani Baiq and Vinsensio Dugis , (2018), Enhancing Intercity Relation among Secondary Cities in ASEAN ,In Proceedings of Airlangga Conference on International Relations  - Politics, Economy, and Security in Changing Indo-Pacific Region, pages 397-403 ISBN: 978-989-758-493-0
 
Yixiao.w, Bindong.S , Tinglin.Zh, (2020), Do Polycentric Urban regions promote functional spillovers and economic performance? Evidence from china , Regional Studies, pp. 1-12 .
مطالعات ساختار و کارکرد شهری
دوره 9، شماره 31
خرداد 1401
صفحه 101-125

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 09 شهریور 1400
  • تاریخ بازنگری: 15 آذر 1400
  • تاریخ پذیرش: 07 خرداد 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار