ارزیابی تاب‌آوری محیط شهری در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر زلزله با استفاده از تحلیل‌های مکانی GIS و روش فازی AHP مطالعۀ موردی: شهرستان مسجدسلیمان

نوع مقاله : مقالات مستقل پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

3 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

امروزه مکان‌های شهری بستر بلایای طبیعی زیادی شده‌اند، لذا وظیفۀ اصلی مدیران و برنامه‌ریزان شهری این است که از مردم در برابر این بلایای طبیعی محافظت نمایند. مناطق شهری در برابر بلایای طبیعی بسیار آسیب‌پذیر هستند. امروزه مفهوم تاب‌آوری به‌طور گسترده‌ای درزمینۀ مدیریت بلایای طبیعی به‌کار برده می‌شود. براساس این مفهوم، جوامع مختلف راهکارهای تقویت و ارتقای توان خود را در برابر بلایای طبیعی بررسی می‌کنند. در نتیجه مطالعۀ جنبه‌های مختلف تاب‌آوری در نواحی شهری امری ضروری است. هدف این مطالعه ارزیابی تاب‌آوری محیط شهری در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر زلزله در شهر مسجدسلیمان بود. این پژوهش به‌عنوان یک مطالعۀ نظری کاربردی بر مبنای شیوۀ توصیفی – تحلیلی به انجام رسیده است. شیوۀ جمع‌آوری اطلاعات، تلفیق دو روش کتابخانه‌ای و میدانی است. با استفاده از یک پرسش‌نامه محقق ساخته و بهره‌گیری از روش وزن‌دهی سلسله‌مراتبی فازی (FAHP) و استفاده از تکنیک میانگین هندسی باکلی، اوزان نسبی معیارها محاسبه گردید. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، متغیر‌های مؤثر بر تاب‌آوری محیط شهری در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر زلزله در شهر مسجدسلیمان عبارت‌اند از: اسکلت ساختمان، جنس مصالح، تعداد طبقات، قدمت ساختمان، کیفیت ابنیه، تعداد واحد و عرض معابر. اغلب نواحی شهر مسجدسلیمان در برابر زلزله غیرتاب‌آور و یا با تاب‌آوری کم هستند و بر اساس شاخص‌های 7 گانۀ مورد مطالعه، شهر مسجدسلیمان ازلحاظ تاب‌آوری نسبت به زلزله در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. درواقع می‌توان گفت که بیش از نیمی از شهر مسجدسلیمان (56.25 درصد)، دارای تاب‌آوری نامطلوبی است. ترتیب تأثیر مؤلفه‌های تاب‌آوری محیط شهری مسجدسلیمان در برابر زلزله، بر اساس اوزان آن‌ها، به‌ترتیب از کم به زیاد عبارت است از: تعداد واحد، تعداد طبقات، عرض معابر، قدمت ساختمان، کیفیت ابنیه، اسکلت ساختمان و جنس مصالح.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating the Urban Environment’s Resilience against Natural Hazards (Specially Earthquakes) Using GIS and F-AHP (Case Study: Masjed Soleyman City)

نویسندگان [English]

  • Majid Goodarzi 1
  • Farkhondeh Hashemi Ghandali 2
  • Zahra Soltani 3
1 Associate Professor of Geography and Urban Planning, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
2 M.A. Student of Geography and Rural Planning, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
3 Assistant Professor of Geography and Rural Planning, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

Urban areas have become grounds for many natural disasters and are highly vulnerable to them. Therefore, the urban managers’ and planners’ main task is to protect people from these natural disasters. Today, resilience is widely used in natural disaster management. Based on this concept, different societies examine ways to strengthen and improve their power against natural disasters. As a result, it is necessary to study various aspects of resilience in urban areas. The present study aims to evaluate the urban environment’s resilience against natural hazards, especially earthquakes, in Masjed Soleyman. This study employed a theoretical-applied research design based on the descriptive-analytical method. The data were collected via a combination of library techniques and field research (a researcher-made questionnaire). The criteria’ relative weights were calculated using the Fuzzy Analytic Hierarchy Process (FAHP) and Buckley’s fuzzy weights of the selected criteria. As the results depicted, the variables affecting the urban environment’s resilience against natural hazards (especially earthquakes) in Masjed Soleyman City are building skeleton, type of materials, number of floors, age of the building, building quality, number of units, and width of passages. Most of the areas of Masjed Soleyman City are not resistant to earthquakes or have low resilience. Based on the seven studied indicators, the city does not have a favorable situation in terms of resilience to earthquakes and more than half of the city area (56.25%) has unfavorable resilience. The order of the effect of the urban environment resilience components of Masjed Soleyman against earthquakes, based on their weights, is the number of units, number of floors, the width of passages, age of the building, quality of the building, structure of the building, and type of materials.

کلیدواژه‌ها [English]

  • resilience
  • urban environment
  • natural hazards
  • earthquake
  • Masjid Suleiman city

مراجع

Adger, W.N. (2000). Social and ecological resilience; are they related?, Progress in Human Geography. 24(3), 123 -132.
AKUT. (2008). Ilerisim, avaliable at: WWW.akut.org.tr/ Default. Aspx? Tabid=52(accessed 20 may 2008) and Emergency Management, Volume 7, Issue 1Economics. 3(2), 235 –239.
Birkmann, J. (2013). measuring vulnerability to promote disaster resilient societies conceptual frameworks and definitions, In: Birkmann, J. (Ed.): Measuring Vulnerability to Natural Hazards: Towards Disaster Resilient Societies, 2nd Edition, Tokyo, 9 -79.
Cheoul Shim, k., Fontane, D.G., Labadie, J. (1999). spatial decision support system for integrated river basin flood control, Journal of Water Resources Planning and Management, 128(3), DOI:10.1061/(ASCE)07339496(2002)128:3(190).
Cutter, S., Lindsey, B., Melissa, E., Christopher, B., Elijah, E., Eric, T., Jennifer, W. (2008). A place -based model for understanding community resilience to natural disasters, Global Environmental Change 18, 598 –606.
Darban Astaneh, Alireza, Harayini, Mustafa. (2019). Spatial analysis of social and economic resilience of local communities against earthquakes (case study: Aftab district - Tehran city), Geography and Planning Journal, 33 (68): 111-91 [In Persian].
Davis, I., Izadkhah, Y. (2006). Building resilient urban communities, Article from OHI, 31(1), 11 -21.
Dutta‚ V. (2012). War on the Dream‚ How Land use Dynamics and Peri -urban Growth Characteristics of a Sprawling City Devour the Master Plan and Urban Suitability‚ A Fuzzy Multi -criteria Decision Making Approach‚ proceeded In 13th Global Development Conference“Urbanisation and Development: Delving Deeper into the Nexus”‚Budapest‚hungar esilience indicators for benchmarking baseline conditions, Journal of Homeland Security.
Foster, K. A. (2007). A Case Study Approach to Understanding Regional Resilience. Institute of Urban & Regional Development.
IFRC (International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies). (2004). World Disasters Report 2004: Focus on Community Resilience, IFRC, Geneva.
Jha, K.‚ Miner‚ W. Geddes‚ S. (2012). Building urban resilience: principles, tools, and practice‚ the World Bank ‚ pp. 155.
Kärrholm, M., Nylund, K., prieto, F. (2014). Spatial resilience and urban planning: Addressing the interdependence of urban retail areas. Cities, 36: 121 -130.
Kazemian, Gholamreza; Bagheri, Haniyeh and Shujaei, Marzieh. (2014). surveying the level of support for the concept of urban resilience in Iran's urban laws, the first national conference on urban planning, urban management and sustainable development, Tehran, Iranian Institute of Architecture Association of Iran [In Persian].
León‚ J., March‚ A. (2014). urban morphology as a tool for supporting tsunami rapid .
Nirupama, N., Popper, T., Quirke, A. (2015). Role of social resilience in mitigating disasters. International Journal of Disaster Resilience in the Built Environment, 6(3), 363 - 377.
Parizadi, Taher, Sheikhul-Islami, Alireza and Karimi Razkani, Alireza. (2018). Analysis of the state of urban resilience against natural hazards (case study: Baqershahr city), Scientific-Research Quarterly of Urban Research and Planning, 10 (37): 54-41 [In Persian].
Patrick, B. C., & Michael, P. B. (2018). Towards resilient cities in Ghana: Urban planners’ perspective and strategies. Futures Thilo Lang, Urban Resilience and New Institutional Theory – A Happy Couple for Urban and Regional Studies.
Qobadi, Mohammad Hossein, Cherchi, Abbas and Safari, Hojat Elah. (2007). Preliminary assessment of earthquake risk and gas leakage in Masjid Sulaiman city, Shahid Chamran University Science Journal, No. 17, Part B, 45-58 [In Persian].
Rezaei, Mohammad Reza. (2008). Explaining the resilience of urban communities in order to reduce the effects of natural disasters of earthquakes, (Case study: Tehran metropolis), PhD thesis, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University [In Persian].
Salmani Moghadam, Mohammad, Amir Ahmadi, Abulqasem and Kavian, Farzaneh. (2013). the application of land use planning in increasing urban resilience against earthquakes using geographic information system (GIS) (case study: Sabzevar city), researches of geographical studies of dry areas, 5 (17): 56-72 [In Persian].
The site of political divisions of Khuzestan province in 1400, https://datagis.ir/product/divisions-of-khuzestan-province-1400/. [In Persian].
Zhou, H., Wang, j., & Jia, H. (2009). Resilience to natural hazards: A geographic perspective, Nat Hazards, 53(1):21-41, DOI 10.1007/s11069 - 009 - 9407 -y.
 
مطالعات ساختار و کارکرد شهری
دوره 10، شماره 36
مهر 1402
صفحه 63-87

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 03 بهمن 1401
  • تاریخ پذیرش: 03 مهر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار